Historia

Zachodni Słowianie, którzy osiedlili się na ziemiach dzisiejszej Słowacji, zaczęli wyodrębniać się językowo z prasłowiańszczyzny w X w., a ich język coraz bardziej zaczął odbiegać od pozostałych grup dialektowych. Znaczącym zdarzeniem dla tego procesu było połączenie Księstwa Nitrzańskiego z Księstwem Morawskim, co zaskutkowało powstaniem Państwa Wielkomorawskiego w roku 833. Szczególnie ważna dla rozwoju języka była działalność misjonarzy Cyryla (Konstantego) i Metodego z Salonik wysłanych na teren Wielkich Moraw w 863 roku przez cesarza Michała III, na prośbę wielkomorawskiego władcy Rościsława. Ich zadaniem było opracowanie zasad języka słowiańskiego w celu szerzenia wiary w języku zrozumiałym dla mieszkańców państwa. Konstantyn w oparciu o grecką minuskułę stworzył w tym celu alfabet słowiański zwany głagolicą. Z jego pomocą przełożył Pismo Święte i bizantyjską księgę praw na staro – cerkiewno – słowiański. Papież Hadrian II dal misjonarzom pozwolenie na stosowanie nowego pisma jako języka liturgicznego („lingua quarta”).

Po przyłączeniu terenów dzisiejszej Słowacji do wczesnofeudalnego państwa węgierskiego zaczynają się na tym terytorium tworzyć słowackie dialekty i początki słowackiej narodowości. Językiem administracyjnym była przede wszystkim łacina, która funkcjonowała jako język liturgiczny w kościele zachodnim, przy czym jako język urzędowy przetrwała aż do polowy XIX w. Tylko w kazaniach i innych duszpasterskich posługach od początku pojawiały się lokalne formy językowe. W XV w. dzięki wyprawom husyckim, działaniom braci czeskich i studentów czeskich uniwersytetów, na Słowacji zaczął dominować język czeski, w którym pojawiały się liczne słowakizmy. Pierwszym świadectwem tych procesów jest tzw. "Księga żylińska" (1473) z tekstem prawa magdeburskiego spisanego w języku czeskim, z widocznymi wpływami języka słowackiego. Od XV w. na terenie dzisiejszej Słowacji, pozycję łaciny jako języka administracji i literatury przejął język czeski, który w XVI i XVII w. stal się językiem liturgicznym słowackich protestantów i w protestanckim piśmiennictwie odgrywała ważną rolę aż do wieku XIX w., a w niezmienionej postaci nawet do XX w. Język czeski był przez Słowaków wykorzystywany od początku jako język piśmiennictwa, nigdy jednak nie był uznawany za język narodowy. W końcu XVIII w. w miastach zachodniej i centralnej Słowacji pojawiły się dialekty słowackie używane przez mieszczaństwo i inteligencję. Literacki język zachodniej i centralnej Słowacji dał podstawę do kodyfikacji języka słowackiego przeprowadzonej przez Antona Bernoláka pod koniec XVIII w. iĽudovíta Štúra w latach 40-tych wieku XIX. Na podstawie miejskiego języka wybranych miast centralnej Słowacji, Ľudovít Štúr wydał w 1848 roku normy gramatyczne zebrane w pracy „Nauka języka słowackiego”, gdzie ustalił zasady pisanego języka słowackiego. Te normy po nielicznych poprawkach obowiązują do dziś.

Po powstaniu Republiki Czechosłowackiej, w myśl postanowień pokojowych i ustawy z 1920 roku, uchwalono istnienie jednego „czesko-słowackiego narodu” i „czesko-słowackiego języka” w dwóch wersjach (czeskiej i słowackiej), co zostało potwierdzone w „Regułach pisowni słowackiej” z 1931 r. W odróżnieniu od tego Matica słowacka (Macierz słowacka) wypromowała „macierzysty uzus” z purystycznymi tendencjami propagowanymi w piśmie „Język słowacki”, które zaczęło wychodzić w roku 1932. W języku słowackim puryzm językowy rozwijał się słabiej niż w innych krajach, najmniej w okresie międzywojennym. Język słowacki nadal pozostawał tzw. językiem otwartym, który był kształtowany zarówno przez źródła lokalne, jak i inne języki. Po II wojnie światowej język słowacki rozwinął się do formy, która realizowała wszystkie potrzeby społeczne. Po tym burzliwym okresie nastąpiło jego stopniowe ujednolicanie i kodyfikowanie na wszystkich poziomach.

Dla sytuacji powstałej w czasach istnienia Czechosłowacji charakterystyczna była dwujęzyczność i tzw. semikomunikacja (komunikacja połowiczna, częściowa). Czesi i Słowacy we wzajemnej komunikacji używali swoich własnych języków, przy czym relatywnie skutecznie się porozumiewali i dalej porozumiewają współcześnie w ramach dwóch oddzielnych państw. Obywatele obu państw dobrze rozumieją się nawzajem, chociaż młodsze pokolenie mocno socjalizowane językowo po rozpadzie Czechosłowacji może mieć już z tym problemy. Wysoki poziom wzajemnego językowego porozumienia utrzymuje się dzięki telewizji. To stwierdzenie jest jednak prawdziwe tylko w przypadku Słowacji. Słowacy rozumieją o wiele lepiej język czeski, niż Czesi język słowacki.

Nowy etap rozwoju języka słowackiego ma miejsce od roku 1989. Wiele archaizmów i wyrazów związanych z socjalizmem wyszło z użycia. Do współczesnego języka słowackiego przeniknęło wiele słów zapożyczonych z języka angielskiego i innych języków. Ta okoliczność nie stanowi żadnego zagrożenia dla języka słowackiego. Język słowacki ma ustalony status dzięki temu, że w toku swoich dziejów wykazywał otwartość. Przejmował formy leksykalne pochodzące z innych języków, które przyswajał. Obce wpływy w języku słowackim pochodzą przede wszystkim z łaciny - a dzięki łacinie także z greki. Poza tym duże znaczenie ma także wpływ bohemizmów z Czech, germanizmów, ilatlianizmów, galicyzmów z języka francuskiego, madziaryzmów z języka węgierskiego. W ostatnim czasie znaczenia nabierają anglicyzmy i amerykanizmy pochodzące z języka angielskiego i jego amerykańskiej odmiany.

Język słowacki od 1 maja 2004 roku stał się jednym z oficjalnych języków Unii Europejskiej.