Przypadki

W języku słowackim funkcjonuje 6 przypadków występujących w ściśle określonej kolejności:

• 1. przypadek - mianownik (M)
• 2. przypadek - dopełniacz (D)
• 3. przypadek - celownik (C)
• 4. przypadek - biernik (B)
• 6. przypadek - miejscownik (Mc)
• 7. przypadek - narzędnik (N)

Piąty, według numeracji słowackiej, przypadek wyszedł z użycia (= polski wołacz). Jego funkcję przejął mianownik.

• Ako sa máte, pán Kováč?
• Kde bývaš, Zuzka?
• Otec, kedy prídeš?

Są zachowane i używane jedynie kilka form wołacza: pane, človeče, bože, majstre, šéfe, chlapče, otče, synu, bratku, priateľu, švagre, kmotre, chlape, Zuzi, babi, oci, mami.

Mianownik

Mianownik jest pierwszym przypadkiem w języku słowackim. Forma mianownika jest formą podstawową wyrazu, która jest zawsze podawana w słownikach. Odpowiada na pytanie: kto? čo?

Podmiot w zdaniu jest wyrażony w mianowniku.

• Tá žena je pekná.
• Žiak píše úlohu.
• Slovensko leží v strednej Európe.

Mianownik jest także używany w zwrotach do innych osób (mianownik niemal całkowicie zastąpił używany w tej funkcji piąty przypadek – wołacz).

Dopełniacz

Dopełniacz jest drugim przypadkiem w języku słowackim. Pytamy się koho? čoho? Na przykład:

Idem z domu.

Idem od domu.

Idem do domu.

Dopełniacza używa się dla wyrażenia przynależności:

• Lenka má knihu. To je kniha Lenky.
• Môj otec má auto. To je auto môjho otca.

• Lenka -> To je dom Lenky.
• Peter -> To je auto Petra.
• žiak -> To je zošit žiaka.
• priatelia -> To sú knihy priateľov.
• môj priateľ -> To je pes môjho priateľa.

Zajrzyj tu: Odmiana zaimków osobowych

Celownik

Celownik jest trzecim przypadkiem w języku słowackim. Pytamy się: komu? čomu?

Biernik

Biernik jest czwartym przypadkiem w języku słowackim i jest jednym z najczęściej używanych. Określa dopełnienie bliższe (czyli to, ku czemu jest skierowana czynność). Łączy się, m.in. z czasownikami vidieť, robiť, mať....

• Peter, čo vidíš na tejto fotografii?
• Je tam môj otec, moja mama a naše auto. (N)
• Vidím môjho otca, moju mamu a naše auto. (A)
• Sú tam jeho študenti, jej deti a ich knihy. (N)
• Vidím jeho študentov, jej deti a ich knihy. (A)
• Kde je moja kniha? (N)
• Ja mám tvoju knihu. (A)
• Čo robíš? Robím domácu úlohu. (A)

Miejscownik

Miejscownik jest szóstym przypadkiem w języku słowackim. O miejscownik pytamy: o kom? o čom?

Miejscownik zawsze łączy się z przyimkiem i tworzy z nim wyrażenie przyimkowe.

• Rozprávame sa o prázdninách.
• Kde je Zuzka? Zuzka je v škole.
• Na námestí sa koná koncert.
• Kde bývaš? Bývam v Bratislave.

Używa się go przy określaniu czasu:

• Ráno vstávam o siedmej.
• O dvanástej obedujeme.
• Prídem po piatej hodine.

Narzędnik

Narzędnik jest siódmym przypadkiem w języku słowackim. Jest to przypadek, którym wyrażamy okoliczności miejsca, czasu, narzędzia, środka albo przyczyny. Pytamy o niego: {1}

Narzędnik bez przyimka (kým? čím?) wyraża sposób, np. podróżowania, płacenia itd.

• byť niečím/niekým
• stať sa niečím/niekým
• zaoberať sa niečím/niekým
• živiť sa niečím
• inšpirovať sa niečím/niekým
• cestovať niečím
• platiť niečím
• prekvapiť niečím
• zásobovať niečím
• pokrývať niečím
• dláždiť niečím
• zabávať niečím

• Čím cestuješ do školy?
• Cestujem autobusom/vlakom/električkou.
• Môžem platiť kreditnou kartou?
• Po meste turisti cestujú taxíkmi.
• Píšeme farebnými ceruzkami.
• Nejedz rukami.
• Deti sa utierajú uterákmi.
• Nezaoberáme sa parciálnymi problémami.
• Študenti prekvapili originálnymi nápadmi.
• Inšpiruje sa bojovými umeniami.
• Bufet zásobujeme minerálkami.

Narzędnik może łączyć się z przyimkami: s (so), pod, nad, pred, za, medzi

• S kým ideš do mesta?
• Idem s bratom.
• Karol sa stretol s priateľmi.
• Rozprávam sa so spolužiakmi.
• Dieťa sa hrá s hračkami.
• Rozprávame sa s priateľmi a kamarátmi pri káve.
• Parkujeme pred vašimi oknami.
• Nové obchodné centrum stavajú za záhradami.
• Pod nohami máme pevnú zem.
• Vietor zúril nad lesmi a horami.
• Medzi domami je krásny park.

Trzeba rozróżnić:

• S kým ideš do školy? S priateľmi. = Ja a priatelia ideme do školy.
• Čím/ako ideš do školy? Autobusom. = Ja idem do školy autobusom. = autobsem

Przyimek s ma formę wokaliczną przed słowami, które zaczynają się od s, š, z, ž (w celu łatwiejszej wymowy). Formę wokaliczną przyimka so wymawiamy [zo], np.:

• so svetrom [zo svetrom]
• so školou [zo školou]
• so záhradou [zo záhradou]
• so žiakmi [zo žiakmi]

Przyimki pod, nad, pred, za, medzi mają znaczenie przestrzenne. Łączą się z narzędnikiem w przypadku określenia miejsca (gdzie?). Przyimki pred oraz medzi mają również znaczenie czasowe:

• Prišla som skoro, ešte pred študentkami.
• Medzi štvrtou a šiestou (hodinou) sme boli na večeri.