Ogólne

Język słowacki jest językiem państwowym obowiązującym w Republice Słowacji. Po słowacku mówi 4 526 016 obywateli Słowacji oraz więcej niż milion Amerykanów pochodzenia słowackiego i około 300 tysięcy mieszkańców Czech. Mniejsze skupiska językowe znajdują się na Węgrzech, Ukrainie, Cyprze, w Rumunii, Serbii, Chorwacji, Bułgarii, Polsce, Francji, Niemczech, Belgii, Austrii, Norwegii, Danii, Finlandii, Szwecji, Włoszech, Szwajcarii, Holandii Rosji, Kirgizji, Izraelu, Kanadzie, RPA, Argentynie, Brazylii, Urugwaju, Australii, Nowej Zelandii, Wielkiej Brytanii i innych krajach. Język słowacki jest nazywany „esperanto” języków słowiańskich, ponieważ jest zrozumiały przez większość użytkowników języków słowiańskich.

Chociaż rozwój języka słowackiego odbywał się w innych warunkach, niż języka czeskiego (Słowacja już w XI w. stała się częścią państwa węgierskiego), jest bardzo do niego zbliżony. Niektóre cechy charakterystyczne języka słowackiego mają cechy wspólne z językami południowosłowiańskimi. Dlatego dawniej slawistyka określała je, nie całkiem poprawnie, jako jugosławizmy w (centralnym) języku słowackim. Mniej znaczącymi są wpływy języka polskiego (np. przedrostek pre- w przeciwieństwie do czeskiego pro-, zachowanie spółgłoski dz oraz niektóre wyrazy, np. teraz, piwnica). Inne cechy charakterystyczne języka słowackiego mają swoje źródło w językach wschodniosłowiańskich. Można więc stwierdzić, że język słowacki zajmuje „centralne” miejsce wśród języków słowiańskich.

Język słowacki należy – w ramach indoeuropejskiej rodziny języków - wraz z językiem polskim, czeskim i serbołużyckim do grupy języków zachodniosłowiańskich. Językowe, historyczne i archeologiczne źródła wskazują, że język słowacki wywodzi się bezpośrednio z języka prasłowiańskiego (bez stadium praczeskosłowackiego). Prasłowiańskie podstawy języka słowackiego uformowały się w przestrzeni między Karpatami, Dunajem a Dolną Morawą w kontakcie z zachodnią słowiańszczyzną (na zachód od tej przestrzeni)i słowiańszcyzną wschodnią (na północny wschód od tego terytorium). Na ten teren przybyli Słowianie, przodkowie Słowaków w VI w. z południowego wschodu. Za prasłowiańskie początki języka słowiańskiego można uznać zrekonstruowany język wielkomorawskiej grupy etnicznej, podzielony na narzecza, lecz reprezentatywny dla pewnej formy kultury. Najbujniejszy rozwój języka słowackiego przypada na X- XII wiek, między wiekiem XIII a XV język przede wszystkim się stabilizował. W XVI- XVII wieku jako język kultury był używany język czeski, ale też kilka odmian literackiego języka słowackiego: język zachodnio słowacki, centralny słowacki i wschodnio słowacki. Anton Bernolák pod koniec XVIII w. podjął próbę kodyfikacji literackiego języka zachodnio słowackiego, lecz ze względu na zmiany gospodarcze i społeczne nie osiągnął zamierzonego celu. Ľudovít Štúr dokonał kodyfikacji na podstawie języka centralno słowackiego. Ta kodyfikacja, po niewielu poprawkach (Martin Hattala, Michal Miloslav Hodža), przetrwała do dziś. W dziejach literackiego języka słowackiego można wyróżnić cztery okresy: bernolakowski (1787 – 1845), szturowski (1846 – 1852), reformatorski (1852-1863), macierzysty i martiński (walka z madziaryzacją) (1863 – 1918), okres międzywojenny (1918-1940) i okres od II wojny światowej.