Szyk wyrazów

Zdania oznajmujące

Klasyczny szyk wyrazów
podmiot + orzeczenie + inne części zdania + kropka (.)

Szyk wyrazów jest więc mniej więcej swobodny

Peter idzie dziś pierwszy raz do szkoły.
Peter ide dnes prvý raz do školy.
Dnes ide Peter prvý raz do školy.
Do školy ide dnes Peter prvý raz.
Prvý raz ide dnes Peter do školy.

= Zmiana szyku wyrazów nie wpływa zasadniczo na znaczenie zdania, może jednak wskazywać na większe znaczenie niektórych wyrazów.

Zdanie pytające

Klasyczny szyk wyrazów
(Zaimek pytający) + orzeczenie + podmiot + inne części zdania + znak zapytania (?)

Jano býva v Bratislave.
Býva Jano v Bratislave?

Jano ide do školy.
Kam ide Jano?

Zdanie rozkazujące

Klasyczny szyk wyrazów
(podmiot) + orzeczenie + inne części zadania + wykrzyknik (!)

Píš úlohu!
Spite osem hodín!
Deti, čítajte knihy!

Zdania zlożone

Zdania złożone zbudowane są z prostego połączenia dwóch lub więcej zdań składowych, szyk wyrazów jest ustalony.

Określony szyk zdania jest przyporządkowany do różnych typów zdań złożonych.

Szyk wyrazów w zdaniach z celownikiem i biernikiem

Peter si zabudol knihu. Martina, požičaj mu knihu

W zdaniu mamy dopełnienia w bierniku (knihu) i w celowniku (mu). Szyk wyrazów zależy również od tego, czym dopełnienia są wyrażone. Zapamiętaj dwie reguły:

Jeżeli oba dopełnienia są wyrażone zaimkami, obowiązuje szyk D (Celownik) + A (Biernik).
Jeżeli jedno z dopełnień wyrażone jest rzeczownikiem, a drugie zaimkiem, wtedy zaimek ma pierwszeństwo przed rzeczownikiem

Požičaj mu ju.: D zaimek + A zaimek
Požičaj ju Petrovi.: A zaimek + D rzeczownik
Požičaj mu knihu.: D zaimek + A rzeczownik

Otec požičal synovi auto.
Otec mu požičal auto.
Podaj mi tú knihu.
Podaj mi ju.
Dal si bratovi kľúče?

Rodičia kúpili darčeky dcére. Kúpili jej ich včera.
Lektor dal študentovi úlohu. Dal mu ju na víkend.
Architekt ukázal projekty klientom. Architekt im ich ukázal na dnešnom stretnutí.

W przypadku zdań rozwiniętych i nacisku na określoną część zdania szyk może być odwrotny:

Požičaj tú knihu Petrovi.
Otec požičal svoje auto synovi.