Substantivoj
Substantivoj indikas personojn, bestojn, objektojn, ecojn kaj agojn.
Ni dividas ilin al:
Komunaj |
Nomoj de unuspecaj personoj, bestoj, objektoj ktp. Ni skribas ilin per malgranda unua litero |
|
---|---|---|
Unikaj |
Nomoj de unikaj personoj, bestoj, geografiaj lokoj, festoj ktp. Ni skribas ilin per GRANDA unua litero. Nomoj de semajnaj tagoj kaj monatoj ne estas personaj nomoj! |
|
Konkretaj |
Nomoj de personoj, bestoj, objektoj Materiaj, oni povas ilin percepti |
|
Malkonkretaj |
Nomoj de ecoj, agoj Malmateriaj, oni ne povas ilin percepti |
Deklinacio de substantivoj
Substantivojn ni fleksias (deklinacias) laŭ pluraj deklinacioj. Ĉiu gramatika genro (vira, ina kaj neŭtra) havas siajn deklinaciojn. Ni devas scii ne nur al kiu genro sed ankaŭ al kiu deklinacio apartenas ĉiu substantivo. Tiam ni povos uzi ĝin ĝuste.
Ekz. substantivo mama apartenas al deklinacio žena.
Singularo | Pluralo | |
---|---|---|
N | žena | ženy |
G | ženy | žien |
D | žene | ženám |
A | ženu | ženy |
L (o) | žene | ženách |
I (so) | ženou | ženami |
Singularo | Pluralo | |
---|---|---|
N | mama | mamy |
G | mamy | mám |
D | mame | mamám |
A | mamu | mamy |
L (o) | mame | mamách |
I (so) | mamou | mamami |
Ankaŭ:
Substantivo chlapec apartenas al deklinacio chlap.
Singularo | Pluralo | |
---|---|---|
N | chlap | chlapi |
G | chlapa | chlapov |
D | chlapovi | chlapom |
A | chlapa | chlapov |
L (o) | chlapovi | chlapoch |
I (so) | chlapom | chlapmi |
Singularo | Pluralo | |
---|---|---|
N | chlapec | chlapci |
G | chlapca | chlapcov |
D | chlapcovi | chlapcom |
A | chlapca | chlapcov |
L (o) | chlapcovi | chlapcoch |
I (so) | chlapcom | chlapcami ? |
Ankaŭ:
Deklinacioj de substantivoj
Vira genro
Substantivoj de vivaj objektoj | Substantivoj de ne vivaj objektoj | Fremddevenaj substantivoj | ||||
---|---|---|---|---|---|---|
Singularo | N | chlap | hrdin-a | dub | stroj | kuli |
G | chlap-a | hrdin-u | dub-a | stroj-a | kuli-ho | |
D | chlap-ovi | hrdin-ovi | dub-u | stroj-u | kuli-mu | |
A | chlap-a | hrdin-u | dub | stroj | kuli-ho | |
L | chlap-ovi | hrdin-ovi | dub-e | stroj-i | kuli-m | |
I | chlap-om | hrdin-om | dub-om | stroj-om | kuli-m | |
Pluralo | N | chlap-i | hrdin-ovia | dub-y | stroj-e | kuli-ovia |
G | chlap-ov | hrdin-ov | dub-ov | stroj-ov | kuli-ov | |
D | chlap-om | hrdin-om | dub-om | stroj-om | kuli-om | |
A | chlap-ov | hrdin-ov | dub-y | stroj-e | kuli-ov | |
L | chlap-och | hrdin-och | dub-och | stroj-och | kuli-och | |
I | chlap-mi | hrdin-ami | dub-mi | stroj-mi | kuli-ami |
Helpilo:
Vira genro | |
---|---|
vivaj objektoj ? | ne vivaj objektoj ? |
|
|
Vivantaj viraj substantivoj estas fleksigitaj en la singularo laŭ la modelo chlap, kaj en la pluralo laŭ la modelo dub (se substantivo finiĝas je malmola aŭ ambigua konsonanto), aŭ laŭ la modelo stroj (se la substantivo finiĝas per mola konsonanto).
Deklinacio
Al deklinacio chlap apartenas:
- substantivoj de vira genro, vivaj objektoj, kiuj finiĝas per konsonanto aŭ -o:
chlapec, otec, syn, dedo, Jano, pes, vnuk, spolužiak - nur en singularo – bestojn indikantaj substantivoj:
pes, vlk, vták, lev, medveď, kôň
Rimarko: En plurnombra nominativo ili povas havi ankaŭ finaĵojn -ovia (
Deklinacio
Al deklinacio hrdina apartenas:
-
substantivoj de vira genro (vivaj objektoj), kiuj finiĝas per -a:
sudca, sluha, hokejista, huslista
Rimarko: Vortoj kun finaĵo -ista en plurnombra nominativo havas finaĵon -i (
Deklinacio
Al deklinacio dub apartenas:
-
substantivoj de vira genro (ne vivaj objektoj), kiuj finiĝas per malmola aŭ neŭtra konsonanto:
potok, dom, strom, obraz, autobus, trolejbus, pondelok, utorok, štvrtok, piatok -
nur en pluralo – bestojn indikantaj substantivoj, kiuj finiĝas per malmola aŭ neŭtra konsonanto:
slon, had, vlk, lev
Deklinacio
Al deklinacio stroj apartenas:
-
substantivoj de vira genro (ne vivaj objektoj), kiuj finiĝas per mola konsonanto:
kôš, oheň, nôž, čaj, počítač, dážď, máj, kameň -
nur en pluralo – bestojn indikantaj substantivoj, kiuj finiĝas per mola konsonanto:
medveď, kôň, mravec
Deklinacio
Al deklinacio kuli apartenas:
-
fremdaj substantivoj de vira genro, viraj nomoj kaj familiaj nomoj, kiuj finiĝas per vokaloj i, y, í, e, é, ä, ű, ö, ő:
pony, grizly, abbé, Škultéty, Goethe, Krčméry, Nietsche
Ina genro
Singularo | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
N | žen-a | ulic-a | dlaň | kosť | gazdin-á | ide-a |
G | žen-y | ulic-e | dlan-e | kost-i | gazdin-ej | ide-y |
D | žen-e | ulic-i | dlan-i | kost-i | gazdin-ej | ide-i |
A | žen-u | ulic-u | dlaň | kosť | gazdin-ú | ide-u |
L | žen-e | ulic-i | dlan-i | kost-i | gazdin-ej | ide-i |
I | žen-ou | ulic-ou | dlaň-ou | kosť-ou | gazdin-ou | ide-ou |
Pluralo | ||||||
N | žen-y | ulic-e | dlan-e | kost-i | gazdin-é | ide-y |
G | žien/-í | ulíc/-í | dlan-í | kost-í | gazdín | ide-í |
D | žen-ám | ulic-iam | dlan-iam | kost-iam | gazdin-ám | ide-ám |
A | žen-y | ulic-e | dlan-e | kost-i | gazdin-é | ide-y |
L | žen-ách | ulic-iach | dlan-iach | kost-iach | gazdin-ách | ide-ách |
I | žen-ami | ulic-ami | dlaň-ami | kosť-ami | gazdin-ami | ide-ami |
Helpilo:
Ina genro | |
---|---|
Finiĝas per -a | Finiĝas per konsonanto |
|
|
Deklinacio
Al deklinacio žena apartenas:
-
substantivoj de ina genro kun finaĵo -a. Antaŭ la -a estas malmola aŭ neŭtra konsonanto.:
mama, dcéra, vnučka, rodina, kniha, cesta, voda, ruka, noha, hlava, streda, sobota
Rimarko: Kiam en genitivo pluralo ni ne aldonas iun finaĵon, plilongiĝas radiko de la vorto.
mama - mám kniha - kníh ruka - rúk noha - nôh
Deklinacio
Al deklinacio ulica apartenas:
-
Substantivoj de ina genro kun finaĵo -a. Antaŭ la -a estas mola konsonanto.:
práca, stanica, schôdza, tabuľa, ruža, cibuľa, vaňa, fľaša, nedeľa, chvíľa
Rimarko: Kiam en genitivo pluralo ni ne aldonas iun finaĵon al la vorto, plilongiĝas ĝia radiko.
stanica - staníc tabuľa - tabúľ fľaša - fliaš chvíľa - chvíľ
Deklinacio
Al deklinacio dlaň apartenas:
-
substantivoj de ina genro, kiuj finiĝas per konsonanto. En plurnombra nominativo ili finiĝas per -e (dlane).:
pieseň, loď, báseň, reportáž, posteľ, predpoveď
Deklinacio
Al deklinacio kosť apartenas:
-
substantivoj de ina genro, kiuj finiĝas per konsonanto. En plurnombra nominativo ili finiĝas per -i (kosti).:
vec, noc, step, pomoc, zmes, radosť, krv
Deklinacio
Al deklinacio gazdiná apartenas:
-
substantivoj de ina genro - nur kelketaj vortoj. Ĉefe tio estas nomoj de personoj de feŭda epoko.:
princezná, kráľovná, cisárovná, šľachtičná, stryná
Deklinacio
Foje oni distingas apartan deklinacion idea. Al la deklinacio idea apartenas:
-
fremdaj vortoj de ina genro, kiuj finiĝas per -ea, -oa, -ua:
orchidea, Andrea, aloa, Nikaragua, Ikea
Apartajn deklinaciojn havas vortoj
Singularo | Pluralo | |
---|---|---|
N | mať | mater-e |
G | mater-e | mater-í |
D | mater-i | mater-iam |
A | mať | mater-e |
L | mater-i | mater-iach |
I | mater-ou | mater-ami |
Singularo | Pluralo | |
---|---|---|
N | pan-i | pan-ie |
G | pan-ej | pan-í |
D | pan-ej | pan-iam |
A | pan-iu | pan-ie |
L | pan-ej | pan-iach |
I | paň-ou | pan-iami |
Rimarko: Substantivon pani ni deklinacias nur tiam, kiam ĝi estas sola. Se ĝi estas en kunmetaĵo kun persona nomo, ni ne deklinacias ĝin.
to je pani Malá ideme od pani Malej ideme k pani Malej vidím pani Malú
Neŭtra genro
Singularo | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
N | mest-o | srdc-e | vysvedčen-ie | dievč-a | ||
G | mest-a | srdc-a | vysvedčen-ia | dievč-aťa | ||
D | mest-u | srdc-u | vysvedčen-iu | dievč-aťu | ||
A | mest-o | srdc-e | vysvedčen-ie | dievč-a | ||
L | mest-e/-u | srdc-i | vysvedčen-í | dievč-ati | ||
I | mest-om | srdc-om | vysvedčen-ím | dievčať-om | ||
Pluralo | ||||||
N | mest-á | srdc-ia | vysvedčen-ia | dievč-atá/-ence | ||
G | miest/-í | sŕdc | vysvedčen-í | dievč-at/-eniec | ||
D | mest-ám | srdc-iam | vysvedčen-iam | dievč-atám/-encom | ||
A | mest-á | srdc-ia | vysvedčen-ia | dievč-atá/-ence | ||
L | mest-ách | srdc-iach | vysvedčen-iach | dievč-atách/-encoch | ||
I | mest-ami | srdc-ami | vysvedčen-iami | dievč-atami/-encami |
Helpilo:
Neŭtra genro |
---|
|
Deklinacio
Al deklinacio mesto apartenas:
-
substantivoj de neŭtra genro kun finaĵo -o:
auto, koleso, jablko, Slovensko, kakao, drevo, dielo, vedro, oko, ucho, brucho, mydlo -
fremdaj vortoj kun finaĵoj -on aŭ -um:
epiteton, múzeum
Deklinacio
Al deklinacio srdce apartenas:
-
substantivoj de neŭtra genro kun finaĵo -e:
vajce, more, nástupište, pole
Deklinacio
Al deklinacio vysvedčenie apartenas:
-
substantivoj de neŭtra genro kun finaĵo -ie:
lístie, stretnutie, zahraničie, námestie, umenie
Rimarko: La finaĵoj ĉiam restas longaj, regulo de ritma mallongigo ne validas.
Deklinacio
Al deklinacio dievča apartenas:
-
substantivoj de neŭtra genro kun finaĵoj -a aŭ -ä:
dieťa, zviera, páža, knieža, mláďa, kura, žriebä
Rimarko: Vorto dieťa havas jenajn pluralajn formojn:
Nur-pluralaj substantivoj
Kelkaj substantivoj havas nur pluralan formon, eĉ se ili indikas nur unu objekton:
tie nohavice, tie plavky, tie šaty, tie okuliare, tie nožnice, tie pľúca, tie Košice
Čo je to? To sú okuliare. Aké sú okuliare? Okuliare sú nové. Čie sú to okuliare? Okuliare sú mamine. Tie okuliare sú nové a mamine.
Tiaj ĉi substantivoj ne havas singularan formon, nur pluralan. Ni nomas ilin pluralformaj substantivoj. Ili estas deklinaciataj nur en pluralo.
Pluralforma substantivo:
Distingu:
Unu objekto (pluralforma substantivo) | Multaj objektoj |
---|---|
|
|
Pluralformajn substantivojn ni ofte uzas por geografiaj nomoj.
mesto Košice mesto Levice mesto Trenčianske Teplice pohorie Vysoké Tatry pohorie Nízke Tatry Alpy, Benátky, Atény, Piešťany, Donovaly, Kúty...
Inaj vortoj de profesioj
Inajn formojn de profesioj ni kreas per sufikso -ka:
lekár - lekárka predavač - predavačka kuchár - kuchárka učiteľ - učiteľka podnikateľ - podnikateľka kuchár - kuchárka pekár - pekárka manažér - manažérka sekretár - sekretárka policajt - policajtka prekladateľ - prekladateľka fotograf - fotografka
Se vira formo de la profesio finiĝas per -k, tiam tiu ĉi -k ŝanĝiĝas al -č kaj tiam ni aldonas sufikson -ka:
právnik - právnička pokladník - pokladníčka čašník - čašníčka tanečník - tanečníčka lekárnik - lekárnička informatik - informatička chemik - chemička
Diminutivoj
Parolante kun infanoj ni ofte uzas diminutivajn substantivojn kaj malformalajn alparolojn.
auto - autíčko | aŭto - aŭteto |
dom - domček | domo - dometo |
dieťa - dieťatko | infano - infaneto |
mama - mamička | patrino - panjo |
Kde máš autíčka, Janko? Páči sa ti tento domček pre bábiky? Aké krásne dieťatko! Kde máš mamičku? - k.s.
De unu vorto foje eblas krei kelkajn diminutivajn formojn, ekz.:
Zuzana - Zuzka, Zuzička, Zuzanka... ruka - rúčka, ručička... mama - mamka, mamička, mamulienka... otec - otecko tato - tatko, tatíčko
Verbaj substantivoj
Ili esprimas agon kiel verboj sed havas substantivan formon. Ni kreas ilin tre facile: de infinitivo písať ni deprenas finaĵon -ť kaj aldonas finaĵon -nie aŭ -tie: písanie. Ĉiuj tiaj ĉi substantivoj havas neŭtran genron kaj estas deklinaciataj laŭ la deklinacio
Tio estas programo por skribado de tekstoj.
|
Tio estas programo por aŭskultado de muziko.
|
Atenton: